Nieuws

De beslissing om het Wmo-abonnement per 1 januari 2019 in te voeren, ging niet zonder slag of stoot. Natuurlijk is het voor jou als zorgvrager fijn om te weten dat los van je inkomen en los van de hoeveelheid zorg die je nodig hebt, je per vier weken nooit meer dan 17,50 euro eigen bijdrage betaalt. Bovendien ben je, zeker als je relatief veel zorg nodig hebt, flink goedkoper uit. Maar er waren ook kritische stemmen die waarschuwden voor de aanzuigende werking van het abonnementstarief. Want omdat de eigen bijdrage in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) nu is losgekoppeld van vermogen en inkomen, zijn zorgvragers die tot en met vorig jaar wel voor hun zorg moesten betalen, nu een dief van hun eigen portemonnee als ze niet bij de gemeente aankloppen. Veel gemeenten vrezen dat het Wmo-abonnement tot forse extra kosten leidt en dat het hele Wmo-systeem uiteindelijk onbetaalbaar wordt.

Betaalbaarheid Wmo onder druk door Wmo-abonnement?

Maar liefst 96 procent van de gemeenten steunde in juni 2018 een motie tegen de invoering van het Wmo-abonnement. Zij zijn bezorgd of de Wmo-zorg wel betaalbaar en toegankelijk blijft in de toekomst. Ook vinden de gemeenten dat een abonnementstarief haaks staat op het uitgangspunt van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), namelijk dat inwoners zoveel mogelijk gebruik moeten maken van hun eigen kracht (‘zelfredzaamheid’). De ministerraad heeft in november 2018 met een Algemene Maatregel van Bestuur toch ingestemd met de invoering van het Wmo-abonnement per 2019. Dit is in afwachting van de wet die volgend jaar moet ingaan en die het maximum op eigen Wmo bijdragen structureel regelt.

Veel gemeenten maken zich grote zorgen over de betaalbaarheid van de Wmo. Tubbergen verwacht bijvoorbeeld dat 60 procent van de cliënten die afgelopen jaren geen beroep deden op een indicatie huishoudelijke ondersteuning of begeleiding, zich door de invoering van het Wmo-abonnement opnieuw melden. Ook denkt deze gemeente een kwart meer verzoeken voor hulpmiddelen en woningaanpassingen.
Gemeenten verwachten met andere woorden fors meer uitgaven, terwijl hun inkomsten uit de eigen bijdragen juist fors naar beneden gaan. Een deel van de extra kosten wordt door het rijk gecompenseerd, maar de gemeenten vrezen nu al dat deze compensatie behoorlijk tekort zal schieten en bovendien ook geen rekening houdt met de extra uitvoeringskosten die gepaard gaan met de stijging van het aantal Wmo-aanvragen.

Zorgt korting voor een aanzuigend effect?

Uit eerdere onderzoeken kwam naar voren dat sommige zorgbehoevenden geen beroep deden op Wmo-zorg vanwege de hoge eigen bijdragen en de stapeling van zorgkosten. Sommige gemeenten verlaagden daarom enkele jaren geleden al op eigen initiatief de eigen bijdrage voor Wmo-maatwerkvoorzieningen of schaften deze (deels) af. In Zaanstad werd bijvoorbeeld een plafond voor eigen bijdragen ingevoerd; Gouda en Ede verlaagden het marginale inkomensafhankelijke tarief; Raalte voerde een generieke korting op de eigen bijdrage in en andere gemeenten schaften de eigen bijdragen voor specifieke inkomensgroepen helemaal af.

Binnenlands Bestuur vroeg deze gemeenten of de verlaging of afschaffing van de eigen bijdrage tot een toename van het aantal Wmo-zorgvragers heeft geleid. Dit zou dan kunnen aangeven of de vrees van de gemeenten voor een stormloop op Wmo-voorzieningen vanwege het Wmo-abonnement al dan niet terecht is.

Wisselende ervaringen

Uit de enquête van Binnenlands Bestuur komt een wisselend beeld naar voren. Sommige gemeenten, zoals Raalte, de Drechtsteden en Gemert-Bakel, zien een duidelijke toename van het aantal Wmo-gebruikers maar kunnen niet bewijzen dat dit werkelijk het gevolg is van de korting op de eigen bijdrage. De vergrijzing, de werking van de wijkteams en ook andere compensatiemaatregelen voor inwoners met een laag- en middeninkomen kunnen mede verantwoordelijk zijn voor de toename van de Wmo-aanvragen. Andere gemeenten, zoals bijvoorbeeld Helmond, Meierij, Ede en Gouda, geven aan geen onverklaarbare toename in het aantal zorgaanvragen te merken.

Toch benadrukken de gemeenten dat lokale maatregelen en hun effecten niet te vergelijken zijn met de gevolgen van de landelijke invoering van een Wmo-abonnement. “De korting die wij hebben verleend, leverde vooral financieel gewin op voor de inwoners in de lagere inkomensklasse. Hiermee kan ook geen vergelijking worden gemaakt met het abonnementstarief dat een voordeel oplevert voor inwoners in een hogere inkomenscategorie. Juist deze groep inwoners koos er eerder voor om een voorziening zelf te betalen”, klinkt het in Raalte.