Hoe gevaarlijk is de scootmobiel?
We hebben allemaal met afschuw het nieuws vernomen over het fatale ongeluk met de elektrische bakfiets Stint in Oss, dat aan vier kinderen het leven kostte. Verschillende opmerkzame scootmobiel gebruikers stuurden Peter Coppes, de onafhankelijk technisch onderzoeker die het technische systeem van de Stint naar aanleiding van het ongeluk onder de loep neemt, e-mails. Zij maken zich zorgen omdat het systeem van de Stint ook in verschillende typen scootmobiel gebruikt wordt. Het consumentenprogramma Kassa (BNN Vara) dook in de cijfers en bestempelde de scootmobiel zelfs als ‘het gevaarlijkste vervoermiddel’ op de Nederlandse wegen. Hoe gevaarlijk is de scootmobiel?
Verdubbeling percentage dodelijke ongevallen met scootmobiel
Naar aanleiding van een analyse van de cijfers, concludeerde Kassa dat het aantal mensen dat een dodelijk ongeluk krijgt met de scootmobiel in vergelijking met andere vervoermiddelen verontrustend groot is. “Per 100.000 gebruikers vallen er 15 tot 22 keer meer doden dan met de fiets en 4,5 tot 7 keer zoveel doden als met de auto”. Het aantal mensen dat dodelijk verongelukte met de scootmobiel is bovendien in zes jaar tijd verdubbeld. In 2010 vielen 19 doden, in 2016 waren dat er 38. Ook het aantal mensen dat op de spoedeisende hulp terechtkwam, steeg fors: van 1.000 in 2010 naar 1.600 in 2016.
Rijvaardigheid scootmobilist
De grote vraag is natuurlijk hoe dit komt. Vaak wordt met de vinger naar de bestuurder gewezen. Scootmobilisten zijn meestal mensen die door een (hogere) leeftijd of beperking kwetsbaarder zijn. Het rijden met een scoot vergt ook enige training en ervaring. Het besturen van scootmobielen en de plaats op de weg is immers heel anders dan wat je gewend bent bij fietsen of autorijden. Ook zijn scootmobielen relatief instabiel: je valt makkelijk om wanneer je een stoep op- of afrijdt of als je door kuilen rijdt. De instabiliteit is vooral bij scoots met drie wielen goed te merken. Iedere nieuwe scootmobilist zou eigenlijk een rijvaardigheidstraining moeten volgen, maar dat gebeurt lang niet altijd. Dat merkte SupportBeurs.nl columnist Kees de Jager ook al in 2015 op. Volgens Veilig Verkeer Nederland (VVN) is het niet weten waar de gevaren zitten en hoe je precies met dit voertuig om moet gaan zeker een oorzaak voor veel ongevallen. Dat kwam ook naar voren uit onderzoek van VeiligheidNL uit 2012: 27 procent van de ongevallen werd veroorzaakt door stuurfouten van de bestuurder. Veilig Verkeer Nederland geeft ook het advies om, net zoals dat voor fietsers en automobilisten geldt, op de scootmobiel ‘MONO’ te rijden: ongestoord onderweg, zonder afleiding van smartphone.
‘Onlogisch’ gas-remsysteem
Maar er is meer aan de hand. Volgens Peter Coppes zit in veel scootmobielen dezelfde gas-remtechniek als in de Stint, afkomstig van dezelfde fabrikant en met dezelfde bedieningsproblemen. Aan Kassa zegt hij dat hij zich vooral zorgen maakt om de remtechniek. Net als bij de Stint, moet je bij veel types scootmobielen de rem loslaten om tot stilstand te komen. Dit noemt hij ‘intrinsiek onveilig’, omdat het tegenstrijdig is met de menselijke grijpreflex. Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen legt het tijdens de uitzending als volgt uit: “Onze hersenen sturen ons gedrag aan op twee manieren, twee systemen. Het eerste systeem is een zeer reflexmatig, instinctief systeem dat zeer snel werkt. Het tweede systeem is het langzamer functionerende rationele systeem, waarbij je kunt nadenken over je acties. Stel je legt je hand op een hete kookplaat. Je hand heb je al teruggetrokken nog voor je goed en wel wist wat er aan de hand was. Dat is de actie van systeem 1. Als je eerst zou moeten nadenken (systeem 2), dan zou je reactie veel te laat geweest zijn. Zo is het met remmen precies hetzelfde. Als we in beweging zijn en er gebeurt iets wat ons doet schrikken of wat paniek veroorzaakt, dan is onze reflex vastgrijpen, want we willen houvast hebben. Mijn conclusie is dat zo’n remsysteem moet aansluiten bij die reflex en niet het tegenovergestelde van ons vraagt, want dat is ontzettend onlogisch. Tegen de tijd dat we hebben nagedacht ‘o ja, nu moet ik loslaten’ heeft systeem 1 al lang ingegrepen, heb je de gas-rem al dichtgeknepen en schiet je vooruit”. Je hoort het wel vaker, mensen die in plaats van te remmen gas geven en daardoor ongewild ineens een drukke straat oversteken of in het water belanden…
Coppes wil verder nog de noodrem op scootmobielen onderzoeken. De noodrem gebruik je bij calamiteiten, bijvoorbeeld als je een spoorwegovergang nadert en je remmen niet goed functioneren. Er moet bekeken worden of de noodrem goed is afgeschermd tegen elektromagnetische stralen / golven (zoals op spoorwegovergangen voorkomen) en of de traditionele elektrotechniek van de noodrem wel goed in orde en passend is. De noodrem blokkeert de hele scootmobiel. Die blokkade is voor de veiligheid ingebouwd, maar in de praktijk blijk je vervolgens geen kant meer op te kunnen. Ook mensen die je komen helpen, krijgen de scootmobiel met geen macht ter wereld nog in beweging. Tenzij ze weten dat ze eerst aan een hendel moeten draaien. Tot slot bekeek Coppes ook nog de gashendel van de Stint, die ook op een aantal scootmobielen zit, en hij kwam tot de conclusie dat als er één draadbreuk optreedt, de regelaar op hol slaat en de scootmobiel in één keer naar de maximumsnelheid schiet (en dat kan 15 à 17 km/u of zelfs meer zijn). Met alle gevolgen van dien natuurlijk.
Verder onderzoek
Tot nog toe is er weinig onderzoek verricht naar de reden voor het grote aantal ongevallen met scootmobielen. Op verzoek van Kassa zal Peter Coppes nu een technisch onderzoek uitvoeren naar de technische veiligheid van alle scootmobielen in Nederland. Scootmobilisten konden meewerken aan dit onderzoek door een enquête in te vullen op de website van Kassa. Uiterlijk voor het eind van het jaar worden de resultaten van het onderzoek verwacht.
Ook het kabinet laat de veiligheid van de scootmobiel onderzoeken. Daartoe heeft staatssecretaris Van Veldhoven opdracht gegeven aan de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid, naar aanleiding van Kamervragen. In het onderzoek zal ook de rijvaardigheid meegenomen worden. 50Plus-Kamerlid Van Brenk wil bijvoorbeeld dat meer mensen een cursus krijgen.
