Nieuws

Terwijl in 2015 het zorgstelstel compleet overhoop werd gehaald zodat instanties meer vraaggericht, verantwoordelijker en efficiënter zouden gaan werken, blijkt dat het hele zorgsysteem nog steeds niet aansluit op de dagelijkse realiteit van burgers. Dit komt naar voren uit het onderzoek van de Nationale Ombudsman naar de zorg in Nederland.

Diverse knelpunten bij toegang tot zorg

De Nationale Ombudsman heeft naar aanleiding van diverse signalen en klachten van burgers onderzoek gedaan naar de aanwezige knelpunten die ze ervaren bij het regelen van de zorg of ondersteuning die ze nodig hebben. Deze knelpunten zijn niet nieuw. Alle eerder gevoerde onderzoeken en evaluaties ten spijt, blijkt dat de problemen voor burgers nog steeds niet zijn opgelost. Hierdoor vallen mensen, die zorg of ondersteuning nodig hebben, buiten de boot.

1. Onduidelijkheid bij aanvraag

Het is voor burgers niet eenvoudig om te weten bij welke instantie ze voor welke zorgvraag terecht kunnen. Er is geen duidelijk aanspreekpunt, de informatieverstrekking kan véél beter en zorgvragers worden vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Gemeenten wentelen zorgvragen af van Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) naar de Wet langdurige zorg (Wlz).

2. Onvoldoende inspraak en ondersteuning

Wanneer een beslissing naar aanleiding van een zorgvraag wordt genomen, wordt te weinig écht geluisterd en rekening gehouden met de eigen inbreng van de zorgvrager. Ook wordt nog veel te weinig gewezen op het bestaan van onafhankelijke cliëntondersteuning.

3. Onvoldoende deskundigheid

Regelmatig wordt door de gemeente de termijn om binnen maximaal acht weken een indicatie te stellen; overschreden. Dit komt bijvoorbeeld door onzorgvuldigheid of omdat de benodigde kennis niet in huis is. Professionals zijn vaak niet alleen te weinig deskundig maar ook onvoldoende slagvaardig.

4. Geen continuïteit in zorg

Het Nederlandse zorgstelsel, zoals het nu is, bestaat in feite uit verschillende stelselwetten, ieder met een eigen financieringssysteem en verantwoordelijkheid. Een helicopterview ontbreekt en tussen de verschillende hokjes is het moeilijk manoeuvreren. Dit maakt dat de continuïteit in zorg in gevaar komt. Wie 18 wordt, merkt dat de overgang van Jeugdwet naar de Wlz moeizaam verloopt; de zorg wordt zelfs enige tijd onderbroken. Is er sprake van een psychiatrische problematiek, dan wordt toegang tot de Wlz ontzegd. Tot slot zijn er in de verschillende zorgwetten ook allemaal verschillende regelingen voor een Persoonsgebonden budget (Pgb). Ook dat zorgt voor moeilijkheden.

5. Bureaucratie

Wil je zorg of ondersteuning, dan gaat dat met (te) veel formulieren gepaard. Veel burgers ervaren bureaucratische rompslomp, bijvoorbeeld bij herindicaties. Ook het verhuizen naar een andere gemeente is meestal makkelijker gezegd dan geregeld.

Hokjes-denken van de overheid (of potjes-denken als het gaat om de financiering) blijft bij de burger voor knelpunten zorgen, zolang er geen flexibiliteit komt in het kijken naar benodigde zorg en geld. Maar burgers hoeven zich niet te verdiepen in de werking van ‘het systeem van de overheid’. Zij moeten terecht kunnen bij een eerste aanspreekpunt waar multidisciplinair wordt samengewerkt en domein-overstijgend wordt gehandeld. De overheid is er immers voor de burgers en niet andersom”, concludeert Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen.

Oplossingen

Voor wie zorg nodig heeft, zijn deze knelpunten groot en ingrijpend. De overheid is ervan op de hoogte en werkt aan maatregelen ter verbetering, maar dat duurt de Ombudsman te lang. Met dit onderzoek wil de Ombudsman niet alleen de actuele knelpunten signaleren maar ook een bijdrage leveren tot de oplossing ervan. Hij stelt voor dat instanties integraal en multidisciplinair werken en burgers warm doorverwijzen. Wanneer het niet meteen duidelijk is welke zorgwet en geldpotje van toepassing is, moet van een soort overbruggingsbudget gebruik gemaakt kunnen worden, zodat burgers in de tussentijd niet de nodige hulp moeten missen. Tot slot adviseert de Ombudsman om de uitvoering centraal te zetten en in scholing en methodiekontwikkeling te investeren.

Bron: onderzoeksrapport ‘Zorgen voor burgers’ door Nationale Ombudsman