Nieuws

Ons zorgstelsel steunt in grote mate op de zelfredzaamheid van zorgbehoevenden en de steun vanuit hun netwerk, mantelzorgers en vrijwilligers. Maar wat als er in de toekomst veel minder mensen zijn die mantelzorg willen en/of kunnen verlenen?

Forse daling aantal potentiële mantelzorgers tegen 2040

Als gemeenten vandaag geconfronteerd worden met een zorgvraag, kijken ze naar jouw persoonlijke situatie en naar de mogelijkheid om ondersteuning te krijgen vanuit je eigen netwerk. Mantelzorgers zijn voor gemeenten uitermate belangrijk. Wanneer er minder mantelzorgers zijn, wordt een groter beroep gedaan op de zorg en ondersteuning die gemeenten in het kader van hun Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) verplichting moeten verlenen. En dat is een scenario waarmee gemeenten terdege rekening moeten houden.

potentiële mantelzorgers gaat. Lang niet alle potentiële mantelzorgers verlenen ook daadwerkelijk hulp en ondersteuning aan hun naasten. Uit een eerder onderzoek van het SCP bleek dat het aantal mensen daalt dat bereid is om mantelzorg te verlenen.

Oorzaak voor de forse daling in de zorgratio[i], is vooral de snelle vergrijzing van de Nederlandse bevolking. Het aantal mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben neemt fors toe en er zijn in verhouding gewoon veel minder mensen die de nodige zorg en ondersteuning kunnen verlenen. Een andere reden is dat het verlenen van mantelzorg lang niet altijd goed in te passen is in het leven en werk van de mantelzorger.

Mantelzorgvriendelijke (werk)omgeving

Als we als samenleving willen blijven steunen op mantelzorgers, dan moeten we nu al maatregelen nemen om het verlenen van mantelzorg beter haalbaar te maken. Mezzo, de landelijke vereniging voor mantelzorgers, richtte in 2005 samen met HR-trainings- en adviesbureau Qidos de stichting Werk & Mantelzorg op om het bewustzijn te vergroten voor de combinatie van werk en mantelzorg.

Op dit moment is één op de zeven werkenden, ook mantelzorger. In de sector Zorg en Welzijn is dat zelfs één op de vier. Veel mensen nemen naast hun werk, dus ook nog eens de zorg voor iemand op hun schouders. De combinatie werk – mantelzorg kan soms erg lastig zijn. Mantelzorgers die minimaal vier uur per week voor iemand zorgen, verzuimen binnen twee jaar meer op het werk, blijkt uit onderzoek van het SCP. Ook neemt hun arbeidsproductiviteit af. Er zijn mantelzorgers die liever minder gaan werken of zelfs willen stoppen met werken, omdat de combinatie werk en zorg te belastend is.

Uit de taboesfeer

Er zijn al flink wat stappen gezet in de richting van een mantelzorgvriendelijke werkomgeving. Zo staat aandacht voor de combinatie werk en zorg in bijna alle cao’s ingeschreven. Maar mantelzorg blijkt in de werkomgeving toch nog vaak een taboeonderwerp. Veel werknemers willen of durven het onderwerp niet op hun werk te bespreken uit angst dat ze dan minder in aanmerking zouden komen voor een vaste aanstelling of een promotie. Maar ook werkgevers vinden het vaak lastig om hun werknemers te vragen naar hun mantelzorgervaring en die ‘privékwestie’ op het werk aan te kaarten. Volgens Liesbeth Hoogendijk, directeur Mezzo, is één van de belangrijkste stappen mantelzorg bespreekbaar te maken op het werk. Daar is echter een forse cultuurverandering voor nodig.

Meer opties nodig

Er is veel meer mogelijk dan we nu denken en al die opties moeten op tafel komen”, aldus Hoogendijk. Zo zou het bijvoorbeeld mogelijk moeten zijn dat werknemers tijdelijk wat minder komen werken, met een terugkeergarantie zoals dat nu al bij ouderschapsverlof het geval is. En stedenbouwkundigen zouden meer moeten doen om wijken te ontwikkelen waar het voor ouderen gemakkelijker is om elkaar te helpen. Hoogendijk raadt mensen ook aan om nu al te sparen voor de periode dat ze zelf hulp nodig hebben, zodat ze die kunnen inkopen. 

[i] Zorgratio is een maatstaf ontwikkeld in Zwitserland, waarbij het aantal mensen in de leeftijdsklasse van 50 tot 75 jaar gedeeld wordt door het aantal mensen van 85 jaar en ouder.