Nieuws

De laatste drie jaar groeit het aantal Nederlanders met een baan fors. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft het aandeel van de bevolking dat werkt nog niet eerder dit niveau bereikt. Maar als we kijken hoe het arbeidsgehandicapten vergaat op de arbeidsmarkt, dan profiteren zij toch niet helemaal van deze ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. De helft van de arbeidsgehandicapten staat momenteel nog steeds aan de kant. De trend is echter wel positief: in 2018 zijn bijna 52.000 extra banen gerealiseerd. Dat zijn er ruim 8.000 meer dan de 43.500 die volgens de banenafspraak voor 2018 waren beoogd. Vooral het bedrijfsleven zet mooie resultaten neer. Bij de overheid als werkgever loopt het (nog steeds) niet zoals het zou moeten. Met haar Breed Offensief wil staatssecretaris Van Ark de banenafspraak en quotumregeling vereenvoudigen, zodat de 125.000 extra banen voor arbeidsgehandicapten tegen 2026 toch gerealiseerd worden.

Overheid als werkgever blijft achter

In het sociaal akkoord van 2013 is afgesproken dat het bedrijfsleven 100.000 extra banen voor mensen met een arbeidshandicap zou creëren en dat overheden 25.000 extra banen voor hun rekening zouden nemen. In totaal zouden dan tegen 2026 125.000 extra banen voor arbeidsgehandicapten gerealiseerd moeten zijn. Wanneer de prestaties van het bedrijfsleven én de overheid bij elkaar opgeteld worden, ligt men voor op schema om de doelstellingen te behalen. Maar als je de prestaties van overheidsinstellingen apart bekijkt, dan valt op dat zij elke keer opnieuw minder banen realiseren dan beoogd.

Toenmalig staatssecretaris Klijnsma voerde al in 2017 de druk op met de invoering van het quotum arbeidsgehandicapten en verklaarde dat overheden vanaf 2020 een boete van 5.000 euro voor elke niet gerealiseerde baan zouden moeten betalen. Het is echter de vraag of deze ‘stok achter de deur’ wel werkt. VNO-NCW en MKB-Nederland denken in ieder geval van niet omdat de overheden, ook ná het instellen van het quotum, geen extra stappen hebben gezet. De werkgeversorganisaties maken zich daar zorgen over. Zij zien ook geen heil in een nieuw boetesysteem maar vinden het beter om de échte belemmeringen aan te pakken die werkgevers ervaren om mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. Denk dan aan het creëren van een (betere) match tussen kandidaten en bedrijven en een eenvoudiger begeleiding van werknemers naar een andere werkgever als werk wegvalt.

Vereenvoudiging banenafspraak en quotumregeling

Ook staatssecretaris Tamara van Ark zet zich in om de belemmeringen voor werkgevers om banen te realiseren weg te nemen. Een onderdeel van haar Breed Offensief is de vereenvoudiging van de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten. Dat is nodig omdat de opdeling in sectoren (markt of overheid), zoals die in de huidige banenafspraak staat, de realisatie van banen belemmert. De noodzakelijke inleenadministratie en de vraag van werkgevers wanneer een baan dan precies meetelt, zorgen ervoor dat tot nog toe minder banen dan mogelijk zijn gerealiseerd. Ook maakte dit dat werkgevers gingen opereren als ‘eiland’ en dat er van samenwerking, bijvoorbeeld bij de inkoop van diensten, geen sprake was. Dit werd door het geactiveerde quotum eigenlijk alleen nog erger: dan was niet alleen belangrijk of een gerealiseerde baan nu onder ‘markt’ of ‘overheid’ viel, maar ook aan welke individuele werkgever de realisatie toegeschreven werd. Alles moest ook nog eens nauwgezet bijgehouden worden, wat leidde tot een zeer ingewikkelde en zware inleenadministratie. Het resultaat was dat sommige werkgevers er zelfs voor kozen om géén banen voor mensen met een arbeidsbeperking te realiseren, ook al waren er in principe arbeidsplekken beschikbaar.

Van Ark heeft op 4 juli j.l. per brief de Tweede Kamer geïnformeerd over haar vereenvoudigde stelsel en evenwichtig pakket aan maatregelen. De staatssecretaris wil het bijvoorbeeld mogelijk maken dat werkgevers samenwerken bij het realiseren van banen. Hiervoor ziet ze af van de opdeling in sectoren: het doet er in de toekomst niet meer toe wáár een baan is gerealiseerd maar wel dát er een baan extra bijkomt. Er komt nu dus één banenafspraak voor alle werkgevers in Nederland. Dat scheelt in administratieve lasten. Het zal ook niet meer uitmaken waar iemand werkt, het is dan ook niet meer nodig om bij te houden waar iemand gedetacheerd is of dat iemand als uitzendkracht werkt. Om deze vereenvoudiging ook in de wet vast te leggen, is geen grote wetswijziging nodig. Het systeem van eerst een vrijwillige banenafspraak blijft bestaan; net als een peilmoment en een (verplichte) quotumregeling als stok achter de deur. Ook de bestaande uitzonderingen voor werkgevers met minder dan 25 medewerkers en voor uitzendbureaus blijven behouden. De staatssecretaris hoopt dat werkgevers, zowel in het bedrijfsleven als bij overheden, met deze vereenvoudiging meer mogelijkheden hebben om samen meer extra banen voor arbeidsgehandicapten te realiseren.

Straffen en belonen

Mocht het op enig moment toch nodig blijken dat de quotumregeling van kracht wordt, dan wordt er naast een ‘inclusiviteitsopslag’ (heffing / boete) voor werkgevers die hun doel niet halen, ook een beloningssysteem geactiveerd voor werkgevers die méér doen dan wat de quotumregeling van hen vraagt. Voor het systeem van de ‘bonus’ wil Van Ark aansluiten bij het bestaande loonkostenvoordeel banenafspraak (LKV). Zoals het nu gaat, ontvangt een werkgever een LKV voor maximaal drie jaar, maar dat wordt een structureel LKV, dat bovendien gerelateerd wordt aan het aantal uren dat iemand uit de doelgroep van de banenafspraak bij de desbetreffende werkgever aan de slag is. Op die manier worden werkgevers gestimuleerd om iemand een groter contract aan te bieden en / of iemand langer in dienst te houden. Zo krijgen arbeidsgehandicapte werknemers meer zekerheid over hun plaatsing en werkgevers meer stimulans om te blijven investeren in hun werknemers.

Extra aandacht overheidssector

Dat er nu één banenafspraak komt, wil niet zeggen dat overheden als werkgever dan maar achterover leunen. Onder het motto ‘afspraak is afspraak’ worden zij niet ontslaan van hun verantwoordelijkheid in het realiseren van banen. In een bestuurlijk akkoord van 11 april 2019 verbinden publieke werkgevers zich nogmaals aan hun aandeel in het aantal te realiseren banen en is de afspraak gemaakt dat de verschillende sectoren binnen de overheid werkagenda’s maken waarin concrete acties en plannen om banen te realiseren, worden vastgesteld. Op deze manier wordt beter inzichtelijk welke inspanningen overheden hebben getroffen en tot welke resultaten deze hebben geleid.

Ook zal er meer aandacht komen voor de stijging van het aandeel mensen met een beperking in politieke en bestuurlijke functies. Terwijl er in Nederland naar schatting ruim 2 miljoen mensen met een structurele functionele beperking zijn, heeft amper een half procent van de Nederlandse politieke ambtsdragers een beperking. “Als je vindt dat de politiek een afspiegeling is van de samenleving, betekent dit dat er nog veel te doen is om mensen met een beperking actief te krijgen in de politiek”, zei Otwin van Dijk tijdens de bijeenkomst ‘Politieke ambtsdragers met een beperking: hoe faciliteren we de toekomst?’ op 4 juli j.l. in Den Haag.

Op naar de 125.000!

Het project ‘Op naar de 100.000 banen’, dat is gestart vanuit VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland, was een belangrijke ondersteuning voor het bedrijfsleven om haar beoogde doelstellingen uit de banenafspraak keer op keer te halen. Van Ark heeft de commissaris van het project, Aart van der Gaag, gevraagd om zich nu met zijn team in te zetten voor het nieuwe project ‘Op naar de 125.000’. Naast hun eerder opgedane ervaring en expertise spelen zij ook in op de nieuwe mogelijkheden die de vereenvoudigde werkwijze biedt.